EuroGMC

Yönetişim kavramı, 1989 yılında yayımlanan Dünya Bankası Raporu’nda ilk kez kullanılarak literatüre geçmiş; kısaca “birlikte ve etkileşerek ortaklaşa yönetim” anlamı taşıyan ve hem yönlendirme hem de gözetme mekanizmalarını içeren bir yönetim yaklaşımı tanımıdır.

 

Sermaye kuruluşlarında iyi yönetişim uygulamalarını hayata geçirmek üzere OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development; Tr: Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü ya da İktisadi İşbirliği ve Gelişme Teşkilatı) Bakanlar Kurulu tarafından geliştirilerek 1999 yılında ilan edilen OECD Kurumsal Yönetim İlkeleri, 2004 ve 2015 yıllarında gözden geçirilerek güncellenmiştir. Bu çalışmalara koşut olarak ilkeler, 2003 ve 2011 yıllarında Türkiye’de de Sermaye Piyasaları Kurulu tarafından ilan edilmiştir.

Gerek kıta Avrupası’nda gerekse Türkiye’de sermaye kuruluşları (şirketler ve kâr amaçlı girişimler) haricindeki kuruluşlar için de uygulandığına rastlansa da OECD Kurumsal Yönetim İlkeleri, sivil toplum kuruluşları ve kâr amacı gütmeyen oluşumların yapı ve ihtiyaçlarına yetersiz kalmaktadır. Bu yaklaşım ışığında sivil toplum kuruluşlarına özgü kurumsal yönetim ilkelerinin belirlenmesine yönelik çalışmalar başlamış ve 2019 yılında, OECD Kurumsal Yönetim İlkeleri’nin özgün metni, Avrupa Dernekler Tüzüğü Çalışması ve Birleşik Krallık Hayır Kurumları Yasası (Charities Act) odak alınarak merkezi İngiltere’de bulunan CVILIS tarafından hazırlanan European Criteria of Grant Management Capacity for Non-Governmentals (kısaca EuroGMC ilkeleri) yayımlanmıştır.

 

EuroGMC ilkeleri Kasım 2020’de, STKYD ve CVILIS’in ortak çalışması ile kurumsal yönetim ilkelerinin SPK tarafından belirlenen yerel metni, Avrupa Dernekler Tüzüğü Çalışması, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu, 5253 sayılı Dernekler Kanunu, 5737 sayılı Vakıflar Kanunu ve Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesine Yönelik Mali Eylem Çalışma Grubu (Mali Eylem Görev Gücü, MEGG/FATF) tarafından sivil toplum kuruluşları ve kâr amacı gütmeyen organizasyonlar için belirlenmiş ilke ve uygulamalar ışığında Türkiye koşullarına uyarlanmıştır. STK’ların öz değerlendirmede bulunabilmesi amacıyla kamuya açık ilan edilen uyarlamanın (EuroGMC-TR) telifi, uyarlayıcı kuruluşların ortak fikri mülkiyetindedir.

EuroGMC-TR, (a) kurumsal yönetim, (b) proje ve hibe yönetimi, (c) mevzuata uyum ve (d) işgücü yönetimi olmak üzere dört ana bölümden oluşmaktadır.

 

EuroGMC-TR Kurumsal Yönetim İlkeleri, STK’nin yönetsel süreçlerine yönetici, denetici, üye, bağışçı, hibe veren, çalışan, tedarikçi ve kamuoyu olmak üzere tüm paydaşların demokratik katılımını sağlayabilecek, şeffaflık ve hesap verilebilirlik doktrinlerine uyumlu süreçler hedeflerken EuroGMC-TR Mevzuata Uyum İlkeleri, STK’ların mevzuatta öngörülen asgari yükümlülüklerine ek olarak koruyucu ve önleyici yükümlülüklerle idari sürdürülebilirliklerini odak almaktadır. Özellikle fon sağlayan (hibe veren, donör) kişi ve kuruluşların katkılarının amaca uygun, planlı ve sağduyulu harcanmasını önceleyen EuroGMC-TR Proje ve Hibe Yönetimi İlkeleri’nin yanı sıra EuroGMC-TR İşgücü Yönetimi İlkeleri, ücretli çalışanların kurumsal karar mekanizmalarına katılımı, güvence altına alınması ve kurum bağlılığının desteklenmesini gözetir.